Bài 18: Bốn cách trong tiếng Đức - Die vier Fälle

Bốn cách trong tiếng Đức chắn hẳn là vấn đề ngữ pháp khó hiểu nhất mà nhiều bạn khi bắt đầu học phải than trời. Tuy nhiên, nó khó chỉ là vì bạn chưa hiểu bản chất thực sự của nó mà thôi. Hãy cùng CLB Tiếng Đức Việt Đức tìm hiểu để nhận thấy rằng vấn đề ngữ pháp này dễ như ăn kẹo và rất thú vị, hữu ích nhé.

Cách trong tiếng Đức là gì?

Như các bạn đã biết, trong một câu tiếng Việt, hay tiếng Anh đều có những thành phần ngữ pháp như là:

• Chủ ngữ: sinh ra động từ chính trong câu
• Động từ: diễn tả hoạt động, hành động của chủ ngữ
• Tân ngữ: bị động từ tác động lên

Với tiếng Việt, chúng ta chỉ nhận biết được đâu là chủ ngữ, đâu là tân ngữ nhờ vào vị trí của chúng trong câu. Tuy nhiên, đối với tiếng Đức, chúng ta có thể dễ dàng nhận biết được chủ ngữ hay tân ngữ của câu nhờ vào việc chúng được chia ở cách nào.

Tiếng Đức có bao nhiêu cách?

Như vậy, hiểu đơn giản nhất, cách trong tiếng Đức chính là qui tắc ngữ pháp giúp ta nhận biết chức năng ngữ pháp của một số từ loại trong câu. Cụ thể như sau:

Cách 1 | Chủ cách | Nominativ

Đóng vai trò là chủ ngữ, sinh ra động từ trong câu. Hay nói cách khác, nếu một từ trong câu đóng vai trò chủ ngữ, nó phải được chia ở cách 1.

Ví dụ:

• Tôi yêu em. Ở câu này, „tôi“ sinh ra động từ „yêu“, nên nó phải được chia ở cách 1.

Cách 4 | Tân ngữ trực tiếp | Đối cách | Akkusativ

Đóng vai trò là tân ngữ trực tiếp trong câu. Nếu một tân ngữ nào trong câu bị động từ tác động trực tiếp lên thì nó phải được chia ở cách 4.

Ví dụ:

• Tôi yêu em. Ở câu này, „em“ bị động từ „yêu“ tác động trực tiếp, nên nó phải được chia ở cách 4.

Cách 3 | Tân ngữ gián tiếp | Tặng cách | Dativ

Đóng vai trò là tân ngữ gián tiếp trong câu. Nếu một tân ngữ nào trong câu bị động từ tác động gián tiếp thì nó phải được chia ở cách 3.

Ngoài ra, trong tiếng Đức, có một số động từ chỉ đi với cách 3, do vậy, trong trường hợp này chúng ta phải chia tân ngữ ở cách 3, mặc dù về ý nghĩa, nó có thể bị động từ tác động trực tiếp lên.

Ví dụ:

• Tôi đưa cô ấy cái bút. Ở câu này, „cô ấy“ không bị hành động „đưa“ tác động trực tiếp, nên nó phải được chia ở cách 3.

Cách 2 | Sở hữu cách | Genitiv

Đây là dạng sở hữu của danh từ.

Ví dụ:

• Cái bút của vợ tôi. Ở cụm từ này, „cái bút“ thuộc sở hữu của danh từ „vợ tôi“, nên danh từ „vợ tôi“ phải được chia ở cách 2.

Xác định cách trong câu như nào?

Tóm lại, để dùng cách trong tiếng Đức một cách đúng đắn, trước hết bạn phải xác định được động từ trong câu, và sau đó hình dung ra được:

• Ai/cái gì sinh ra động từ đó? -> Nó chính là chủ ngữ Nominativ
• Động từ đó tác động trực tiếp lên ai/cái gì -> Nó chính là tân ngữ trực tiếp Akkusativ
• Ai/cái gì không bị động từ tác động trực tiếp? -> Nó chính là tân ngữ gián tiếp Dativ
• Cái gì sở hữu cái gì? -> Nó chính là sở hữu cách Genitiv

Ngoài ra, hãy đọc các bài viết riêng, kĩ lưỡng hơn về từng cách một do CLB Tiếng Đức Việt Đức viết để hiểu rõ đầy đủ về từng cách trong tiếng Đức bạn nhé.

Bảng phân tích các thành phần ngữ pháp trong câu

Chủ ngữ	Động từ	Gián tiếp	Trực tiếp	Sở hữu
Tôi	đưa	cô ấy	cái bút	của vợ tôi.
sinh ra động từ	diễn tả hoạt động của chủ ngữ	không bị động từ tác động lên	bị động từ tác động lên	sở hữu của danh từ „vợ tôi“

Loại từ nào phải chia theo cách?

Các loại từ phải chia theo cách, nghĩa là phải phân biệt rõ chúng là chủ ngữ, tân ngữ trực tiếp, hay tân ngữ gián tiếp khi đặt câu đó là:

• Đại từ: ich, du, dieser, v.v.
• Danh từ: das Buch, der Tisch, v.v.
• Tính từ: ein guter Mann, eine gute Frau, v.v.
• Mạo từ: der, die, ein, eine…

Bảng chia đại từ nhân xưng

1	ich	du	er	sie	es	wir	ihr	sie	Sie
4	mich	dich	ihn	sie	es	uns	euch	sie	Sie
3	mir	dir	ihm	ihr	ihm	uns	euch	ihnen	Ihnen
2	mein	dein	sein	ihr	sein	unser	euer	ihr	Ihr

Bảng chia mạo từ xác định

1	der	die	das	die
4	den	die	das	die
3	dem	der	dem	den
2	des	der	des	der

Bảng chia mạo từ không xác định

1	ein	eine	ein	meine/keine
4	einen	eine	ein	meine
3	einem	einer	einem	meinen
2	eines	einer	eines	meiner

Bảng chia mạo từ sở hữu mein, dein, sein…

1	mein	meine	mein	meine
4	meinen	meine	mein	meine
3	meinem	meiner	meinem	meinen
2	meines	meiner	meines	meiner

Để chia các mạo từ sở hữu khác, bạn chỉ đơn giản thay mein bằng chúng mà thôi. Ví dụ với mạo từ của cô ấy ihr chẳng hạn, ta sẽ có:

1	ihr	ihre	ihr	ihre
4	ihren	ihre	ihr	ihre
3	ihrem	ihrer	ihrem	ihren
2	ihres	ihrer	ihres	ihrer

 Bảng chia đuôi tính từ đi với mạo từ xác định

	der	die	das	die
1	gute	gute	gute	guten
4	guten	gute	gute	guten
3	guten	guten	guten	guten
2	guten	guten	guten	guten

Các bạn có thể nhận thấy:

• Ở cách 3, cách 2, số nhiều, và cách 4 giống đực tính từ luôn có đuôi en
• Các trường hợp còn lại có đuôi e

Bảng chia đuôi tính từ đi với mạo từ không xác định

	ein	eine	ein	meine/keine
1	guter	gute	gutes	guten
4	guten	gute	gutes	guten
3	guten	guten	guten	guten
2	guten	guten	guten	guten

Các bạn có thể nhận thấy:

• Ở cách 3, cách 2, số nhiều, và cách 4 giống đực tính từ luôn có đuôi en
• Cách 1 giống đực có đuôi er giống từ der trong khi cách 1, cách 4 giống trung có đuôi es giống từ das, cách 1, cách 4 của giống cái có đuôi e giống từ die

Bảng chia đuôi tính từ không có mạo từ đi kèm

	Giống đực	Giống cái	Giống trung	Số nhiều
1	guter	gute	gutes	gute
4	guten	gute	gutes	gute
3	gutem	guter	gutem	guten
2	guten	guter	guten	guter

Các bạn có thể nhận thấy:

• Đuôi của tính từ lúc này rất giống với der, die das. Ví dụ như guter (der) guten (den)…

Ghép các bảng lại với nhau một cách hoàn chỉnh

Bảng 1: Đi với mạo từ xác định der – die – das – die

der	die	das	die
der gute Vater	die gute Mutter	das gute Kind	die guten Kinder
den guten Vater	die gute Mutter	das gute Kind	die guten Kinder
dem guten Vater	der guten Mutter	dem guten Kind	den guten Kindern
des guten Vaters	der guten Mutter	des guten Kindes	der guten Kinder

Bảng 2: Đi với mạo từ không xác định ein – eine – ein – keine/meine…

ein	eine	ein	keine/meine…
ein guter Vater	eine gute Mutter	ein gutes Kind	meine guten Kinder
einen guten Vater	eine gute Mutter	ein gutes Kind	meine guten Kinder
einem guten Vater	einer guten Mutter	einem guten Kind	meinen guten Kindern
eines guten Vaters	einer guten Mutter	eines guten Kindes	meiner guten Kinder

Bảng 3: Không đi với mạo từ

Giống đực	Giống cái	Giống trung	Số nhiều
guter Vater	gute Mutter	gutes Kind	gute Kinder
guten Vater	gute Mutter	gutes Kind	gute Kinder
gutem Vater	guter Mutter	gutem Kind	guten Kindern
guten Vaters	guter Mutter	guten Kindes	guter Kinder