Bài 35: Thì quá khứ thường trong tiếng Đức - das Präteritum

Quá khứ thường trong tiếng Đức hay khiến học viên băn khoăn với thì hiện tại hoàn thành. Hãy cùng CLB Tiếng Đức Việt Đức tìm hiểu thật kĩ về nó, giúp phân biệt với các thì khác nhé.

Cách dùng

• Thì quá khứ thường trong tiếng Đức được dùng để diễn tả một hành động đã hoặc đang xảy ra tại một thời điểm trong quá khứ, trước thời điểm nói, và không còn liên quan gì tới hiện tại (thời điểm nói) nữa. Đây là một đặc điểm rất quan trọng mà bạn cần nhớ: thì quá khứ chấm dứt hoàn toàn trong quá khứ, nếu còn liên quan đến hiện tại, chúng ta phải sử dụng thì hiện tại. Ví dụ: Năm 2000, tôi đã từng sống ở Đức. Hôm qua, lúc 8 giờ tối, tôi đang học tiếng Đức.
• Thì quá khứ thường được dùng trong văn viết, văn kể chuyện. Trong văn nói, người Đức thường dùng thì hiện tại hoàn thành (das Perfekt) hơn. Ví dụ: [văn viết] Hôm đó, hắn về nhà muộn, rồi ăn cơm lúc 11 giờ khuya. (Chia ở thì quá khứ thường.) | [văn nói] A: Hôm qua tình hình mày làm gì thế hả? B: Hôm qua í à? Hôm qua tao về nhà muộn, rồi sau đó mãi tới 11 giờ tao mới ăn cơm. (Chia ở thì hiện tại hoàn thành.)

Cách chia

Có hai trường hợp cần chú ý khi chia động từ ở thì quá khứ thường, tuy nhiên, chúng đều tuân theo qui tắc cơ bản đó là: bỏ đuôi của động từ nguyên thể, và thêm các đuôi quá khứ của động từ. Các bạn chỉ cần nhớ qui tắc này là được. Các trường hợp khác các bạn chỉ cần học thuộc một số động từ thường dùng là đạt yêu cầu. Và số lượng này sẽ tăng dần theo trình độ của các bạn.

Trường hợp động từ thường

Ví dụ: động từ sagen (nói) và động từ wandern (đi dạo)

• Động từ nguyên thể trong tiếng Đức gồm hai phần: gốc động từ + đuôi động từ. Đuôi động từ phần lớn có đuôi „en“ (>90%) và một số nhỏ có đuôi „n“.

Để chia động từ ở thì quá khứ thường theo qui tắc ta làm như sau:

Bước 1: bỏ đuôi en hoặc n

• sagen => sag
• wandern => wander

Bước 2: thêm các đuôi quá khứ có qui tắc vào gốc động từ theo các ngôi tương ứng như sau:

ich	du	er/sie/es	wir/sie/Sie	ihr
te	test	te	ten	tet
sagte	sagtest	sagte	sagten	sagtet
wanderte	wandertest	wanderte	wanderten	wandertet

Trường hợp động từ bất qui tắc

Tuy được gọi là động từ bất qui tắc, nhưng chúng vẫn có qui tắc. Đây chính là một đặc điểm rất hay của tiếng Đức, đó là có qui tắc trong cả các trường hợp bất qui tắc.

Để chia động từ bất qui tắc ở thì quá khứ thường ta làm như sau:

Ví dụ: động từ kommen (tới)

Bước 1: tìm gốc quá khứ của động từ

Nhiều bạn hay hỏi, làm sao để biết được gốc quá khứ của động từ? Câu trả lời rất đơn giản, và duy nhất, đó chính là: tra từ và học thuộc.

Như ở đây, chúng ta tra động từ kommen và tìm được gốc của nó là „kam“.

Bước 2: thêm các đuôi quá khứ bất qui tắc vào gốc động từ theo các ngôi tương ứng như sau:

ich	du	er/sie/es	wir/sie/Sie	ihr
#	st	#	en	t
kam#	kamst	kam#	kamen	kamt

Lưu ý:

• Dấu „#“ ở đây nghĩa là không có đuôi.
• Các bạn có để ý là đuôi quá khứ bất qui tắc rất giống với đuôi hiện tại không?
• Ngoại trừ thì hiện tại, ở các thì khác, ngôi „ich“ và ngôi „er/sie/es“ đều có đuôi giống nhau.

Các động từ bất qui tắc thường gặp

	Nghĩa	ich	du	es/sie/es	wir/sie/Sie	ihr
an.fangen	bắt đầu	fing an	fingst an	fing an	fingen an	fingt an
sehen	nhìn	sah	sahst	sah	sahen	saht
geben	đưa	gab	gabst	gab	gaben	gabt
bleiben	ở lại	blieb	bliebst	blieb	blieben	bliebt
fahren	lái xe	fuhr	fuhrst	fuhr	fuhren	fuhrt
fallen	ngã	fiel	fielst	fiel	fielen	fielt
helfen	giúp đỡ	half	halfst	half	halfen	halft
laufen	chạy	lief	liefst	lief	liefen	lieft
essen	ăn	aß	aßet	aß	aßen	aßt
bestehen	đỗ	bestand	bestandest	bestand	bestanden	bestandet
sprechen	nói	sprach	sprachst	sprach	sprachen	spracht
treffen	gặp	traf	trafst	traft	trafen	traft
lesen	đọc	las	lasest	las	lasen	last
finden	tìm	fand	fandest	fand	fanden	fandet
lassen	để	ließ	ließest	ließ	ließen	ließt
beginnen	bắt đầu	begann	begannst	begann	begannen	begannt
bieten	mời	bot	botest	bot	boten	botet
nehmen	cầm nắm	nahm	nahmst	nahm	nahmen	nahmt
trinken	uống	trank	trankst	trank	tranken	trankt
halten	dừng lại	hielt	hieltest	hielt	hielten	hieltet

Một số qui tắc thêm đuôi

Phần này các bạn chỉ đọc qua để biết, chưa cần học thuộc ngay dễ gây hoang mang cho những người mới học. Bạn có thể làm việc đơn giản hơn là học thuộc những động từ hay dùng thuộc các nhóm là xong.

Qui tắc 1: thêm „e“ vào giữa gốc quá khứ và đuôi „-st“ ở ngôi „du“

• Nếu gốc quá khứ kết thúc bằng  -chs, -s, -ß, -z, hoặc đôi khi là -sch, ta sẽ thêm „e“ vào giữa gốc quá khứ và đuôi „-st“ ở ngôi „du“. Ví dụ như động từ „essen“ đã chia ở trên.

Qui tắc 2: thêm „e“ vào giữa gốc quá khứ và đuôi „-t“ ở ngôi „ihr“

• Nếu gốc quá khứ kết thúc bằng –d hoặc –t, ta sẽ thêm „e“ vào giữa gốc quá khứ và đuôi „-t“ ở ngôi „ihr“. Ví dụ như động từ „bieten“ đã chia ở trên.
• Chỉ có một số trường hợp mới thêm „e“ ở ngôi „du“ mà thôi. Nếu không chắc chắn bạn có thể tra từ, hoặc đơn giản là không cần thêm cũng được.

Qui tắc 3: động từ hỗn hợp

• Đây là dạng động từ có gốc quá khứ nhưng lại thêm đuôi quá khứ có qui tắc chứ không phải đuôi quá khứ bất qui tắc như thường lệ.

Một số động từ hỗn hợp thường gặp

	Nghĩa	ich	du	es/sie/es	wir/sie/Sie	ihr
bringen	mang	brachte	brachtest	brachte	brachten	brachtet
denken	nghĩ	dachte	dachtest	dachte	dachten	dachtet
kennen	biết	kannte	kanntest	kannte	kannten	kanntet
senden	gửi	sandte	sandtest	sandte	sandten	sandtet
brennen	đốt	brannte	branntest	brannte	brannten	branntet
nennen	gọi tên	nannte	nanntest	nannte	nannten	nanntet
rennen	chạy	rannte	ranntest	rannte	rannten	ranntet

Lưu ý: động từ „senden“ nếu có nghĩa là „phát sóng“ thì nó sẽ chia như động từ có qui tắc.

Các động từ quan trọng cần phải học thuộc ngay

	Nghĩa	ich	du	es/sie/es	wir/sie/Sie	ihr
sein	thì, là, ở	war	warst	war	waren	wart
haben	có	hatte	hattest	hatte	hatten	hattet
werden	trở thành	wurde	wurdest	wurde	wurden	wurdet
mögen	thích	mochte	mochtest	mochte	mochten	mochtet
möchten	thích
wollen	thích	wollte	wolltest	wollte	wollten	wolltet
können	có thể	konnte	konntest	konnte	konnten	konntet
müssen	phải	musste	musstest	musste	mussten	musstet
dürfen	được phép	durfte	durftest	durfte	durften	durftet
sollen	nên	sollte	solltest	sollte	sollten	sollte