Bài 16: Thì hiện tại trong tiếng Đức - das Präsens

Thì hiện tại là một trong những thì quan trọng và thường xuyên được sử dụng trong tiếng Đức. Hãy cùng CLB Tiếng Đức Việt Đức tìm hiểu thật kĩ về thì này các bạn nhé.

Thì là gì?

Thì được hiểu một cách đơn giản và đúng đắn nhất đó chính là: thời gian mà động từ xảy ra. Trong tiếng Đức, động từ còn gọi là từ thời gian, ngụ ý rằng nó mang trong mình những thông tin về thời gian.

Cách dùng thì hiện tại trong tiếng Đức

• Thì hiện tại diễn tả một hành động đang xảy ra tại thời điểm nói, hoặc viết. Ví dụ: Tôi đang học tiếng Đức. Tôi đang đọc bài „thì hiện tại trong tiếng Đức.“
• Thì hiện tại diễn tả một thói quen vẫn đang diễn ra, một chân lý. Ví dụ: Tôi thường thức giấc  lúc 6 giờ sáng. Mặt trời mọc ở đằng đông.
• Thì hiện tại diễn tả một hành động được lập kế hoạch sẽ xảy ra trong tương lai. Ví dụ: Ngày mai tôi sẽ đi Berlin vào lúc 8 giờ sáng.
• Thì hiện tại diễn tả một hành động xảy ra trong quá khứ, còn kéo dài tới hiện tại. Ví dụ: Tôi đã học tiếng Đức được 6 tháng rồi. (Tại thời điểm nói, tôi vẫn đang học tiếng Đức.)
• Thì hiện tại thậm chí còn được dùng để miêu tả tiểu sử, sơ yếu lý lịch, hay kể những câu chuyện để nhấn mạnh tính đang diễn ra của nó. Ví dụ: năm 2000, học đại học…
• Tóm lại, miễn là hành động tại thời điểm nói vẫn đang diễn ra thì nó vẫn được chia thì hiện tại, mặc dù nó có thể xảy ra trong quá khứ và còn kéo dài đến tương lai.

Cách chia

Có hai trường hợp cần chú ý khi chia động từ ở thì hiện tại, tuy nhiên, chúng đều tuân theo qui tắc cơ bản đó là: bỏ đuôi của động từ nguyên thể, và thêm các đuôi hiện tại của động từ. Các bạn chỉ cần nhớ qui tắc này là được. Các trường hợp khác các bạn chỉ cần học thuộc một số động từ thường dùng là đạt yêu cầu. Và số lượng này sẽ tăng dần theo trình độ của các bạn.

Trường hợp động từ thường

Ví dụ: động từ kommen (tới) và động từ tun (làm)

• Động từ nguyên thể trong tiếng Đức gồm hai phần: gốc động từ + đuôi động từ. Đuôi động từ phần lớn có đuôi „en“ (>90%) và một số nhỏ có đuôi „n“.

Để chia động từ ở thì hiện tại ta làm như sau:

Bước 1: bỏ đuôi en hoặc n

• kommen => komm
• tun => tu

Bước 2: thêm các đuôi hiện tại vào gốc động từ theo các ngôi tương ứng như sau:

ich	du	er/sie/es	wir/sie/Sie	ihr
e	st	t	en	t
komme	kommst	kommt	kommen	kommt
tue	tust	tut	tun	tut

Trường hợp động từ biến âm

Ta vẫn bỏ đuôi en đi, tuy nhiên lúc này ta sẽ có hai gốc hiện tại, một là gốc bình thường không biến âm, hai là gốc bị biến âm.

Ví dụ: helfen là động từ biến âm, có âm e bị biến thành âm i

• helf (gốc hiện tại không bị biến âm, dùng cho ngôi „ich“, „wir/sie/Sie“, „ihr“)
• hilf (gốc hiện tại bị biến âm, dùng cho ngôi „du“, „er, sie, es“)

ich	du	er/sie/es	wir/sie/Sie	ihr
e	st	t	en	t
helfe	hilfst	hilft	helfen	helft

Các động từ biến âm thường gặp

	Nghĩa	ich	du	es/sie/es	wir/sie/Sie	ihr
an.fangen	bắt đầu	fange an	fängst an	fängt an	fangen an	fangt an
sehen	nhìn	sehe	siehst	sieht	sehen	seht
geben	đưa	gebe	gibst	gibt	geben	gebt
halten	dừng lại	halte	hältst	hält	halten	haltet
fahren	lái xe	fahre	fährst	fährt	fahren	fahrt
fallen	ngã	falle	fällst	fällt	fallen	fallt
helfen	giúp đỡ	helfe	hilfst	hilft	helfen	helft
laufen	chạy	laufe	läufst	läuft	laufen	lauft
essen	ăn	esse	isst	isst	essen	esst
lassen	để	lasse	lässt	lässt	lassen	lasst
sprechen	nói	spreche	sprichst	spricht	sprechen	sprecht
treffen	gặp	treffe	triffst	trifft	treffen	trefft
lesen	đọc	lese	liest	liest	lesen	lest

Có nhiều bạn đặt câu hỏi: làm sao để biết được động từ đó có biến âm hay không? Và làm sao để biết nó biến ra âm gì? Cách duy nhất để biết được điều này đó chính là: học thuộc lòng.

Một số qui tắc thêm đuôi

Phần này các bạn chỉ đọc qua để biết, chưa cần học thuộc ngay dễ gây hoang mang cho những người mới học. Bạn có thể làm việc đơn giản hơn là học thuộc những động từ hay dùng thuộc các nhóm là xong.

Qui tắc 1: thêm „e“ vào giữa gốc động từ và đuôi hiện tại

• Nếu gốc động từ kết thúc bằng –m hoặc –n và đứng sau các phụ không phải là h, l, m, n, hay r, ta sẽ thêm -e vào giữa gốc động từ và đuôi hiện tại ở các ngôi du, er/sie/es, và ihr. Lưu ý: „ch“ là một âm riêng biệt và không phải là âm „h.“
• Nếu gốc động từ kết thúc bằng –d hoặc –t thì luôn luôn phải thêm –e vào giữa gốc động từ và đuôi hiện tại ở các ngôi du, er/sie/es, và ihr trong mọi trường hợp trừ trường hợp biến âm.
• Nói một cách ngắn gọn và đơn giản đó chính là: nếu cảm thấy khó đọc thì thêm e vào để đọc cho dễ.

Ví dụ: động từ atmen (thở) có gốc là atm kết thúc bằng –m và phụ âm t không phải là h, l,

m, n, hay r nên ta sẽ áp dụng qui tắc „thêm e“. Và động từ senden (gửi) có gốc động từ send kết thúc bằng âm –d.

ich	du	er/sie/es	wir/sie/Sie	ihr
e	st	t	en	t
atme	atmest	atmet	atmen	atmet
sende	sendest	sendet	senden	sendet

Qui tắc 2: „s“ nhiều quá thì bỏ bớt „s“

Qui tắc này hay được nói vui là cấm sờ quá hai lần. :P

• Nếu gốc động từ kết thúc bằng -s, -ß, -x, hay -z thì ta bỏ bớt một chữ s ở đuôi -st của ngôi „du“ đi, chỉ còn -t mà thôi. Lưu ý: „sch“ là một âm riêng biệt, không phải là âm –s hay –ß.

Ví dụ: động từ grüßen (chào hỏi)

ich	du	er/sie/es	wir/sie/Sie	ihr
e	st	t	en	t
grüße	grüßt	grüßt	grüßen	grüßt

Qui tắc 3: thừa „e“ thì bỏ bớt đi

Nếu gốc động từ kết thúc bằng –el, khi chia chúng ta sẽ bỏ e của gốc động từ ở ngôi ich.

Ví dụ: động từ lächeln (cười mỉm)

ich	du	er/sie/es	wir/sie/Sie	ihr
e	st	t	en	t
läch(e)le	lächelt	lächelt	lächeln	lächelt

Qui tắc 4: giới hạn của qui tắc thêm „e“ với đuôi –d và –t

• Thêm „e“ nếu gốc động từ không biến âm
• Thêm „e“ vào ngôi ihr bất kể gốc động từ có biến âm hay không

Các động từ đặc biệt cần phải học thuộc

	Nghĩa	ich	du	es/sie/es	wir/sie/Sie	ihr
sein	thì, là, ở	bin	bist	ist	sind	seid
haben	có	habe	hast	hat	haben	habt
wissen	biết	weiß	weißt	weiß	wissen	wisst
werden	trở thành	werde	wirst	wird	werden	werdet
nehmen	cầm nắm	nehme	nimmst	nimmt	nehmen	nehmt
mögen	thích	mag	magst	mag	mögen	mögt
möchten	thích	möchte	möchtest	möchte	möchten	möchtet
wollen	thích	will	willst	will	wollen	wollt
können	có thể	kann	kannst	kann	können	könnt
müssen	phải	muss	musst	muss	müssen	müsst
dürfen	được phép	darf	darfst	darf	dürfen	dürft
sollen	nên	soll	sollst	soll	sollen	sollt